ՁԵՎԱԲԱՆՈւԹՅՈւՆ

Խոսքի մասեր

149. Յուրաքանչյուր հարցին պատասխանող մի քանի բառ գրի´ր:

Օրինակ՝

Ինչպե՞ս մոտեցավ: - Արագ մոտեցավ: Իսկույն մոտեցավ: Լրջորեն մոտեցավ: Կամաց-կամաց մոտեցավ: Հազիվհազ մոտեցավ: Հետզհետե մոտեցավ: Եվ այլն:

Ո՞վ եկավ-Եղբայրը եկավ, Տատիկը եկավ, Քույրը եկավ
Ի՞նչը քաղցրացավ-Ջուրը քաղցրացավ, կյանքը քաղցրացավ, խնձորը քաղցրացավ
Տատը ի՞նչ է անում- Տատը ճաշ է պատրաստում, Տատը կարդում է, Տատը հանգստանում է
Գիրքը ի՞նչ է լինում- Գիրքը թրջվում է, Գիրքը վաճառվում, Գիրքը կարդացվում է:
Ինչպիսի՞շնիկ է-փոքրիկ շնիկ է, քնքուշ շնիկ է, սպիտակ շնիկ է
Ինչպե՞ս գտավ-մի կերպ գտավ, հեշտ գտավ, դժվար գտավ
Ե՞րբ եկավ-երեկ եկավ, այսօր եկավ, առավոտյան եկավ

150. Յուրաքանչյուր հարցին պատասխանող մի քանի բառ գրի´ր:

Ի՞նչը վերջացավ-դասը վերջացավ, գիրքը վերջացավ, խաղը վերջացավ
Ո՞վ մտավ-հայրը մտավ, մայրը մտավ, ուսուցիչը մտավ
Տղան ի՞նչ արեց- Տղան խաղաց, Տղան վազեց, Տղան կերավ
Անձրևը ի՞նչ եղավ- Անձրևը դադարեց, Անձրևը սկսվեց, Անձրևը ուժեղացավ
Ինչպիսի՞ դաս էր-լավ դաս էր, վատ դաս էր, հետաքրքիր դաս էր
Ո՞ր զգեստն է հագին-կապույտ զգեստ հագավ, կարմիր զգեստ հագավ, գեղեցիկ զգեստ հագավ
Ինչպե՞ս մոտեցավ-կամաց մոտեցավ, արագ մոտեցավ, հանգիստ մոտեցավ
Ե՞րբ կգամ-վաղը կգամ, գիշերը կգամ, երկուշաբթի կգամ
Ինչքա՞ն հետաքրքիր է-շատ հետաքրքիր է, անչափ հետաքրքիր է, անկրկնելի հետաքրքիր է

151. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությանը բացատրի´ր:

   Ա                              Բ

Անտառ         -           խշշում է

աղջիկ           -           խաղում է

մարդ             -           կանգնում է

մեքենա         -           սլացավ

քամի              -          դադարեց

Ա խմբի բոլոր բառերը գոյական են :

Բ խմբում բոլորը  բայ են:

152. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի´ր:

Ա                         Բ

Պար       -       պարում է
երգ        -        երգել է
կանչ      -         կանչել է
հարց    -        հարցրել է
կապ      -         կապում  է

Ա խմբի բառերը ցույց են տալիս առարկա

Բ խմբի բառերը ցույց են տալիս գործողություն

153. Ա և Բ  խմբի բառերի տարբերությունը  գտի´ր (ի՞նչ են  ցույց տալիս, ի՞նչ հարցերի են պատասխանում): Բ խմբի ր ստերին ին՞չ անուն կարելի  է տալ:

Ա. Տղա, թանաք, խրճիթ, արգելք, բաժակ, բանալի, տատիկ, ուսուցչուհի, թռչուն, հեղեղ, դերձակ:
Բ. Հնձում ենք, խաղում  էինք, լուսավորում  ես, կտցահարեց, վազում էիք, թակում եմ, հեղեղել է, խռնվում են, շփոթեցի, բացել եք:

Ա խմբի բառերը ցույց են տալիս առարկա, պատասխանում են ով ովքեր ինչ ինչեր:0

Բ խմբի բառերը ցույց են տալիս գործողություն, պատասխանում ինչ է անում, ինչ է լինում հարձերին:

154. Տրված բառախմբերում պակասող բառերն ավելացրո´ւ , որ դառնան նախադասություննր:

Բակում մի երիտասարդ սրինգ էր նվագում:
Երեխան քարերի մեջ ինչ-որ բան գտավ:
Մի մարդ մութ գիշերով ձոր գնաց:
Անձրևը անընդհատ գալիս էր:
Արևի առաջին շողերի հետ քաղաքն աղմուկով արդնացավ

155. Նախորդ աոաջադրանքը կատարելիս ինչպիսի՞ բառեր ավելացրիր:

Գործողություն ցույց տվող բառեր

Դրանք բայեր են: Հին հայերենում «բայ» նշանակում է «խոսում է, ասում է»:

156. Ի՞նչ ընդհանրություն ունեն ընդգծված բառերը (ի՞նչ հարցի են պատասխանում, ի՞նչ են ցույց տալիս):

Արջը տանձ է ուտում:
Մեր բարդին սոսափում է:
Սևաչյա աղջիկը երգում է:
Միայնակ ծաղիկը սպասում էր վերջին քամուն:
Անվանի մարզիկի հետ հանդիպելու կգա՞ս:
Նա մոտեցավ խշշացող գետին:

Ցույց են տալիս առարկա և պատասխանում են ով ովքե, ինչ ինչեր

157. Գոյ արմատով կազմված բառերի բացատրությունը կարդա՛:
 «Գոյական» անունն ինքդ բացատրի´ր:

Գոյ - էակ, էություն, արարած:
Գոյություն - լինելը, լինելիություն:
Գոյանալ - գոյություն ստանալ, առաջանալ:
Գոյատևել - գոյություն ունենալով տևել, շարունակվել:
Անգո - գոյություն չունեցող:

Գոյություն ոնեցող առարկա:

158. Փորձի´ր բացատրել, թե ընդգծված բառերը ինչո՞ւ են կոչվում գոյականներ:

Այդ մարդը համարյա ամեն ինչ հիշում է:
Ծերունի արաբը մի բլուր ցույց տվեց՝ ասելով, որ այնտեղ է փետրվող պալատը:
Բաբելոնյան աշտարակը փնտրել են և´ հնագետները, և´նրանք, որոնք ուղղակի գանձ են փնտրել:
Այժմ ավելի հազվադեպ էր քարավան անցնում այդ ժայռի տակով, և աղբյուրի մոտ ավելի հազվադեպ էր մարդ երևում:
Քամին պատին փակցված ազդագիրն էր պոկում:
Կյուրոսն այնտեղ մի քաղաք  էր հիմնել:

Որովհետև ցոյց են տալիս մարդկանց և առարկաններ:

159. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի՛ր:

Ա                                 Բ

Դեղին                       -           դեղնել
փոքր              -           փոքրանալ
բարի              -          բարիանալ
սիրուն           -           սիրունանալ

Ա խմբի բառերը ցույց են տալիս հատկանիշ

Բ խմբի բառերը ցույց են տալիս այդ հատկանիշի գործողությունը

160. Ընդգծված բառերն ի՞նչ հարցի են պատասխանում և ի՞նչ են ցույց տալիս: Ի՞նչ անուն կտաս այդ բառերին:

Այն պատասխանում է ինչպիսի հացին, ցույց է տալիս հատկանիշ և կոչվում է ածական:

Ծանր առարկա, կանաչ արտ, բարձր տանիք, գունավոր նկար, բարակ ժապավեն, նեղ ճանապարհ, պղտոր գետ:

161. Հարցում արտահայտող բառը փոխարինի´ր համապատասխան բառով:

Վառ արև, լավ օր, փոքրիկ առվակ, մեծ հեռուստացույց, հետաքրքիր գիրք, ընկերասեր մարդ:

162. Պարզի´ր, թե տրված բառակապակցությունների մեջ ո՞ր բառն է գոյական, ո՞րը` ածական (Ածական անունն առաջացել է ածել բառից: Հին  հայերենում ածել նշանակում է ավելացնել, վրան դնել, բերել):

Բարակ-ածական բարդի-գոյական, գանգուր-ածական մազեր-գոյական, առասպելական-ածական քաղաք-գոյական, քառաձի-ածական կառք-գոյական, ստորին-ածական շերտ-գոյական, վերին-ածական հարթակ-գոյական, հեռատես-ածական գիտնական-գոյական

:

163. Բառերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝ գոյականների և ածականների:

գոյական	ածական
Կաղնի, աղջիկ, գետ, բուք,, ճշմարտություն,  Գայանե, տուն, կատու, կաղամբ, հեռուստացույց, Հայաստան, վարդ, Վարդուհի,, լիճ, ալիք, մարտ, կառապան,, եռանիվ, հեծանիվ, պատմություն, թռչուն, թռիչք, գարուն, արև	հայտնի, մեծ, կանաչ, բարի, տգեղ, անտուն, բարկացկոտ, գունավոր, խակ, հետաքրքիր, փշոտ, հզոր, բարձր, մարտակառք, հմուտ, մարտական, ալ, պատմական, խիզախ, բարի, բարեկամական, շքեղ, գարնանային, արևոտ, երկար

 Կաղնի, հայտնի, մեծ, կանաչ, աղջիկ, գետ, բուք, բարի, տգեղ, ճշմարտություն, անտուն, բարկացկոտ, Գայանե, տուն, կատու, գունավոր, կաղամբ, հեռուստացույց, խակ, Հայաստան, հետաքրքիր, վարդ, Վարդուհի, փշոտ, լիճ, ալիք, հզոր, բարձր, մարտ, մարտակառք, կառապան, հմուտ, մարտական, եռանիվ, հեծանիվ, ալ, պատմություն, պատմական, թռչուն, թռիչք, խիզախ, բարի, բարեկամական, շքեղ, գարուն, գարնանային, արևոտ, արև, երկար:

164. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի´ր: Ինչպե՞ս են կոչվում այդ բաոերը:

Ա                                Բ

Մեծ                -           մեծանալ
բարձր            -          բարձրանալ
չոր                  -          չորանալ
չար                 -           չարանալ

Ա խմբի բառերը ցույց են տալիս հատկանիշ

Բ խմբի բառերը ցույց են տալիս այդ հատկանիշի գործողությունը

165. Տրված զույգ նախադասությունների մեջ ընդգծված բառերի տարբերությունը բացատրի´ր:

Սարի լանջը կանաչ խոտով է ծածկված: Լանջի խոտն արդեն կանաչում է:
Ի՞նչ պատկեր. ուղիղ գիծ է  ստացվել: Գիծն ուղղի´ր, որ պատկերը ճիշտ ստացվի:
Այդ քաղաքում մի   բարի  հսկա էր ապրում: Հսկան բարիացավ ու երեխաներին այգի հրավիրևց:
Աղջիկը շատ գեղեցիկ էր ու քայլում էր նազ անելով: Աղջիկը գեղեցկանում էր օր օրի:
Գոռոզ արքան հրամայեց բարձր ժայռի վրա քանդակել  իրեն:
Արքան գոոոզանում էր իր արած գործով ու հաղթանակներով:

Առաջին նախադասության բառերը ցույց են տալիս հատկանիշ

Երկրորդ նախադասության բառերը ցույց են տալիս այդ հատկանիշի գործողությունը

166. Տրված բառերը երեք խմբի բաժանի՛ր և դրանց տարբերությունը բացատրի´ր:

Ծաղիկ, ջինջ, վազել, բուրավետ, մեծ, ժամացույց, թրթռալ, թիավարել, ջուր, ջրոտ, ուրախ, ջրել, սար, մարդ, գնալ, ծաղկավետ, հրաշալի, երեխա, լողալ, վազվզել, մաքուր, նավաստի, օձ, ճկուն, սողալ, իջնել, ամպ, բացվել, չխկչխկալ, սև, ինքնաթիռ, առվակ, պայծառ, գոռգոռալ, գարուն, բարձրանալ սպիտակ, թիթեռ, պահակ, նավակ, զաղտնի, պահել, հատիկ, ոսկեզօծ, ոսկեզօծել, երկաթյա:

Ցույց է տալիս առարկա	Ցույց է տալիս հատկանիշ	Ցույց է տալիս գործողություն
Ծաղիկ, ժամացույց, ջուր, սար, մարդ, երեխա, նավաստի, օձ, ամպ, ինքնաթիռ, առվակ, գարուն, թիթեռ, պահակ, նավակ, հատիկ,	Ջինջ, բուրավետ, մեծ, ջրոտ, ուրախ, ծաղկավետ, հրաշալի, մաքուր, ճկուն, սև, պայծառ, սպիտակ, զաղտնի, ոսկեզօծ, երկաթյա	Վազել, թրթռալ, թիավարել, ջրել, գնալ, լողալ, վազվզել, սողալ, իջնել, բացվել, չխկչխկալ, գոռգոռալ, բարձրանալ, պահել, ոսկեզօծել,